MANİSA KANDİLLERİ

Yaşlı bir Hacı Amcanın telefon zilini çocukları oyun havası şeklinde ayarlarlar. Cep telefonlarının yeni yeni yaygınlaştığı polifonik telefon zillerinin çok rağbet gördüğü zamanlar. Yaşlı amca teknolojiden telefondan anlamadığı içi zil sesini değiştiremiyor. Muhtemelen çocukları da muziplik olsun diye değiştirmiyorlar.

Zavallı Hacı Amca her telefon çalınca “estağfurullah… Estağfurullah” diyerek telefonu açıyormuş.

Manisa ile ilgili şimdiye değin yazdıklarıma bakınca ben de Hacı Amca gibi estağfurullah deme ihtiyacı hissettim. Mitolojik hikâyeler eski Yunan Tanrıları onların arasında geçen mücadeleler savaşlar filan tabi bizim itikadımıza göre olmayan şeyler.

Bende Estağfurullah deyip arkası arkasına gelmeye başlayan mübarek kandil gecelerinde ki Manisa’nın geleneklerini anlatayım bari.

Kandil deyince biz çocuklar için en akılda kalan şey boğaz meseleleri oluyor haliyle. Kandil gecesi olduğunu başka türlü fark etmesek te konu komşuya dağıtılan pişiler mübarek bir gece olduğunu hatırlatırdı biz çocuklara. Anneler koca leğenlerle hamur yoğururdu öğle üzeri. Pişi iki farklı şekilde yapılırdı. Birisi Bol yağda pişirilen ortası delik halka şeklinde olan içi boş pişi. Diğeri küçük yuvarlaklar halinde açılan hamur bezelerinin ortasına peynir ve maydanoz konularak yapılan dolu pişi. Öğleden sonra dağıtılmasının sebebi de o günü oruçlu olarak geçiren komşulara akşam iftarlarında çok soğumadan yetişmesiydi.

Bu pişileri dağıtmak da yine genellikle çocukların göreviydi. Pişi yapan evin  çocuğu öncelikli vazifeli olsa da komşu çocukları da bu önemli göreve eşlik eder, bir alay çocuk kapı kapı dolaşarak beraberce dağıtılırdı. Önce annenin selam söylenir, komşuların kandilini tebrik ettiği iletilir buna mukabil de pişiyi alan komşu “Allah hayrınızı kabul etsin sen de annene selam söyle” derdi. Pişi genelde o senelerde yaygın olan çinko tabakların içinde dağıtılır içinde ki pişiler boşaltılıp tabak geri verilirdi.

Şimdi sokaklarda yaygın olarak dağıtılan lokma ise o zamanlar, şimdiki gibi makineler yardımı ile değil elle açılarak pişirilirdi. Lokma vefat eden kimselerin arkasından evlerinin önünde hayır olarak dağıtılan başka bir gelenekti.

Büyükler çoğunlukla bu günlere oruçla başlar biz çocuklarda yakında gelecek olan Ramazan oruçları için hazırlık babında yarım günlük oruçlarla Kandil günlerini ihya ederdik.

Kandil günlerini çocuklar için daha da güzelleştiren gelenek ise sokaklarda dağıtılan kandil helvasıydı. Bu helva bildiğimiz helva değil bol susamlı beyaz şekerden yapılan bir tatlıydı. Su şeker limontuzu ve çöven otu ile pişirilen ağdalanmış helva uzun süre döverek beyazlatılır bolca kavrulmamış çiğ susamın üzerine incecik yayılarak rulo yapılır sonra 4-5 santim genişliğinde kesilerek tüketime hazır hale getirilirdi. İşinin ehli ustanın yaptığı kaliteli kandil helvası çıtır çıtır tazecik olmasından belli olurdu. Bu kandil helvalarını ise genelde yaşlı amcalar sokak sokak dolaşarak sokakta oynayan çocuklara dağıtırdı.

Tabi söylemeye gerek yok ne kadar dikkatli yesek te yapış yapış olan ellerimizi ise en yakında ki yayla suyu çeşmesine giderek ya da bahçesinde tulumba olan evlerden birinde sıra olarak yıkardık. Tulumba başında  sıra için birazcık itiş kakış olması da vakayı-ı adiyeden olan işin tadı tuzuydu.

Akşam ezanı ile beraber camilerin minarelerinde ki ışıklar yanar okunan ezanı çocuklar iftarı bekleyen anne babalarına koşarak haber verirdi. Anne babalar duymuyor mu? Tabii ki de duymamaları mümkün değil ama işin raconu çocukların sokakta bekleyip, minarenin ışıkları yanınca koşarak bağıra çağıra haber vermesiydi. Sultan Camii Muradiye Camii Hatuniye Cami gibi büyük ve çift minareli camilerde ise minareler arasında kandili kutlayan ışıklı mahyalar kurulurdu.

Yine kandil gecelerinde genellikle büyük camilerde bazen de mahalle aralarında ki küçük camilerde mevlit okunurdu. Okunan mevlidin sözlerini anlamasalar da çocuklar mevlit okunan camilere büyükleri ile beraber gitmek için yalvarırlardı. Aslında çocukların ne için gitmek istediklerini bilseler de büyükler yine de peşlerine rica minnet takılan çocukların ellerinden tutup camiye götürürdü.

Camiye gitmek istemenin en büyük sebebi ise arada büyükleri ile beraber gelmiş diğer mahalle çocukları ile cami avlusunda koşup oynamak  ve dağıtılacak olan akide şekeri kandil helvası gibi ikramlardan hatta belki şanslı günlerinde iseler hayır için dağıtılan harçlıklardan toplamaktı.

Tabi çocukların niyeti eğlence ve boğaz olsa da aslında o mübarek günlerin coşkusu onların bilinçaltına böylelikle işlenirdi.

            Camiye mevlit dinlemek için gelen amcaların teyzelerin dikkatleri dağıtan gürültüler kesilsin diye  “piştt susun bakayım”  ikazları arasında kâh kıkırdaşarak kâh cami avlusuna kaçarak eğlenen çocukların,  gecenin ilerleyen saatlerine  doğru uykuları gelerek başları öne düşmeye başlardı. Gecenin sonunda büyüklerinin ellerinden tutup ayaklarını sürükleyerek yarı uykulu evlere dönülür ve derin bir uykuya dalınırdı.